46. Spookrijders

Beste Gerard

‘Op de A1 van Amersfoort naar Amsterdam rijdt een spookrijder. Haal niet in en probeer de spookrijder met lichtsignalen te waarschuwen.’ ‘Wat?’ roept de manager die op de A1 rijdt hardop, ‘Een spookrijder? Ik zie er wel honderd!’

‘Vrijheid heeft discipline nodig om succesvol te zijn.’ Dat is een mooie gedachte van je Gerard. Maar waarom is discipline in praktijk zo moeilijk te realiseren? Waarom roept alleen al het woord zoveel weerstand op? Het antwoord is dat de tegenstelling, die letterlijk in de woorden vrijheid en discipline besloten ligt, al bij voorbaat een moeilijk huwelijk voorspelt tussen die twee. Vrijheid betekent in feite dat niets moet. Discipline houdt juist in dat er iets moet. De natuurlijke weerstand tegen discipline is dat mensen het ervaren als iets opgelegd van buitenaf.

Bijvoorbeeld een cursus volgen waarin je eigenlijk geen zin hebt. Omdat je het nut er niet van inziet of omdat je daardoor een belangrijke klantenbijeenkomst mist. Ander voorbeeld. Medewerkers moeten andere functies accepteren. Functies waarvoor ze niet zelf gekozen hebben en waarin ze hun talenten niet kwijt kunnen. Een voorbeeld uit eigen ervaring. Mijn projectmanagementbedrijf werd geïntegreerd in een landelijk consultancybedrijf. Ik zag de zelfdiscipline om te doen wat gedaan moest worden afbrokkelen door een andere managementaansturing en door regels en richtlijnen waar de medewerkers zelf geen invloed op hadden gehad.

In alle drie voorbeelden ontstond gemopper, geklaag, dwars liggen, eigen gang gaan. Kortom weerstand. Als manager is het verleidelijk om die weerstanden te interpreteren als gebrek aan discipline en vervolgens te reageren door de gewenste discipline nog meer af te dwingen. De manager legt de oorzaak buiten zichzelf. Een andere uitleg is dat die weerstand een signaal is dat er onvoldoende aandacht is besteed om medewerkers te overtuigen van de keuzes die gemaakt zijn. Als dat het geval is werkt het stellen van vragen en uitleg geven beter. Dan moet je als manager zelf in de spiegel kijken.

Misschien is het beter om vooral naar zelfdiscipline te streven. Dan wordt er alleen iets opgelegd door jezelf en dat is over het algemeen beter te accepteren. Voor leiders betekent dat meer transparantie van besluiten en meer uitleg naar en overleg met medewerkers. Daardoor neemt het draagvlak en de zelfdiscipline toe en neemt de behoefte om discipline op te leggen in de vorm van het maken en handhaven van regels en richtlijnen af. En dat laatste scheelt weer heel veel tijd en ergernissen.

Als de overtuiging van het nut van een besluit of werkwijze bij de medewerkers ontbreekt, ligt dwarsigheid op de loer. Als er van alle kanten negatieve signalen klinken kun je die als manager beter serieus nemen. Anders kan die brede weerstand leiden tot onuitgesproken, subtiele sabotage.

Als je alleen maar tegenliggers ziet, wordt het tijd om jezelf af te vragen of je wel op de goede weg zit? En dat geldt niet alleen voor de eerder genoemde manager die op de A1 rijdt.

Groeten Jan